Di tích đền Phố Vị
Di tích đền Phố Vị
Di tích đền Phố Vị (Phú Vị) thuộc thôn Phố Vị xã Hồ Sơn, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn. Đền cách cầu Phố Vị 50m về hướng Tây và cách Trung tâm huyện Hữu Lũng
Di tích đền Phố Vị được xây dựng cách nay đã lâu, kiến trúc đền chữ Đinh (J) gồm hai gian Đại Bái và Hậu Cung tường gạch chỉ, mái lợp ngói âm dương... . Qua điều tra hồi cố và lịch sử đền thì được biết trước đây bản đền đã được các triều Vua phong sắc nhưng đến nay đã bị thất lạc. Có cụ già trong thôn Phố Vị xưa đã được đọc bản Sắc Phong do vua Khải Định phong tặng nội dung như sau: "Đệ tam hiệu Phong minh - Minh Giang Đô thống Linh ứng chợ thắng Chi thần- Đô thống Đại Vương tôn thần, Nguyên tăng dực cát nương hy hữu thiện tụ chính trường. Minh chắc vĩ dực bảo trung hưng Thượng Đẳng thần." như vậy có thể khẳng định Đền Phố Vị được xây dựng vào thời kỳ trước năm 1924 (Hoàng Triều Khải Định). Đền thờ Tín ngưỡng Mẫu (Đạo Mẫu) và Vị thánh chủ thể của bản đền là Quan lớn Tam Phủ (Quan lớn Đệ Tam).
Ảnh: Di tích đền Phố vị chụp từ cổng
Di tích đền Phố Vị thờ Tín ngưỡng Mẫu đây là Tín ngưỡng dân gian của người Việt. Vì Thánh Mẫu trong huyền thoại cũng như truyền thuyết của người Việt, là vị Nữ Thần gần với việc tạo lập bản thể của vũ trụ, như Nữ Thần Mặt trời, Nữ Thần Mặt trăng,..đến biểu tượng đất nước quê hương, dân tộc cũng gắn với các Mẹ (Mẫu) Mẹ Âu cơ của Lạc Việt , Mẹ quê hương xứ sở Pô Naga (Người Chăm) đã sản sinh ra các giá trị văn hóa: Mẹ Lúa, Mẹ Mía, các tổ sư nghề dệt, làm muối, làm bánh,.. rồi đánh giặc chở thành các Nữ Tướng - Nữ Thần như : Hai Bà Trưng, Ỷ Lan,..Trong các hàng Nữ Thần một số vị được tôn vinh là Mẫu - Thánh Mẫu- Vương Mẫu và Quốc Mẫu. Tuy nhiên Mẹ, Mẫu còn bao hàm nghĩa rộng hơn mang tính tôn xưng, tôn vinh: Mẹ Âu Cơ, Mẫu Liễu, " Mẫu Nghi Thiên Hạ". Các vị Thánh trong tín ngưỡng thờ Mẫu nhất là Mẫu Tam Phủ, Tứ Phủ: Mẫu Liễu Hạnh , Mẫu Thượng Thiên (có lúc đồng nghĩa với Mẫu Liễu) Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải, Mẫu Địa ( Địa Tiên Thánh Mẫu), Mẫu Thiên Y A Na,..nói chung các Mẫu - Thánh Mẫu vừa có nguồn gốc Thiên Thần vừa có nguồn gốc Nhân Thần.
Trong hệ thống thờ tự của đền Phố Vị còn có các vị Phật được bố trí sắp xếp trên bậc cao nhất (A Di Đà; Thích Ca sơ sinh) Theo truyền thuyết về Liễu Hạnh công chúa còn ghi rõ:" Sự tích Sòng Sơn đại chiến . Theo đó, trong lúc Mẫu Liễu đang bị các đạo sĩ của phái Đạo Nội dồn vào tình thế nguy kịch thì Thích Ca Mâu Ni đã ra tay cứu độ, giải thoát cho Liễu Hạnh công chúa. Từ đó Thánh Mẫu Liễu Hạnh quy y, nghe kinh tuân pháp chuyển hóa từ bi theo gương Phật"
Trong bài trí tượng pháp của Đạo Mẫu cũng như Đạo Phật, thì hệ thống tượng thờ cũng được sắp xếp từ cao xuống thấp, vì vậy việc khảo tả cũng được thực hiện từ ngoài vào trong, từ thấp lên cao, từ phải qua trái.
Đền còn lưu giữ được 4 câu đối và 2 bức hoành phi treo ở các cột và mái tại gian Tiền Tế
Di tích đền Phố Vị là di tích thuộc loại hình Kiến trúc nghệ thuật, mang tính chất Tín ngưỡng dân gian đây là nơi mà mọi người dân ở địa phương và trong vùng, du khách thập phương đến để thỏa mãn nhu cầu văn hóa tâm linh cầu tài, cầu lộc, cho mỗi cá nhân cũng như gia đình mạnh khỏe, hạnh phúc làm ăn phát đạt...
Các lễ tiết chính trong năm của Đền Phố Vị:
- Ngày 11 tháng 4 âm lịch - Vào hè.
- Ngày mồng 10 tháng 5 âm lịch - lễ Thượng Nguyên.
- Ngày 11 tháng 7 âm lịch - Ra hè.
- Ngày 25 tháng 5 âm lịch - tiệc Quan tuần.
- Ngày 24 tháng 6 âm lịch - tiệc ông Hoàng Bơ
- Ngày 10 tháng 10 âm lịch - tiệc ông Hoàng Mười
- Ngày 11 tháng 12 âm lịch - Lễ Tất Niên.
Ngoài ra còn có các ngày Sóc, ngày Vọng hàng tháng nhà đền vẫn mở cửa cho mọi người tới tham quan và lễ đền.
Di tích được xếp hạng cấp tỉnh vào năm 2002 (Quyết định số 41 ngày 02 tháng 10 năm 2002 của UBND tỉnh Lạng Sơn.
Nguyễn Dũng
Phòng VH&TT
